අප මහා ශාක්යසිංහ ගෞතම බුදුරජාණන් වහන්සේ ගේ නිර්මල බුදු දහම රැගෙන ශ්රී ජම්බූද්දීපයට වැඩම කළ අනුබුදු මිහිඳු මහරහතන් වහන්සේගේ ලංකා ගමනය හා මෙරට තුල සිදුකල සාමාජීය දියුණුව සිහිපත් කිරිම උදෙසා, එයට පූජෝපහාර දැක්වීම වශයෙන් 1928 ජුනි මස 15 වන දින රාගම වල්පොල ඓතිහාසික පොසොන් මහා පූජොත්සවයට සමගාමීව මහා පෙරහැර මංගල්යයක් බුද්ධාලම්භන ප්රීතියෙන් යුතුව වීදි සංචාරය කිරිම ආරම්භ කර ඇත.
සියවසකට අධික ඉතිහාසයකට උරුමකම් කියන රාගම, වල්පොල ග්රාමයේ පිහිටි ශ්රී විමලරත්නාරාම විද්යා නිවාස මහා පිරිවෙන් විහාරස්ථානයට අනුබද්ධ ව ස්ථාපිත කෙරූ "ශ්රී බාලාභිවෘඞිවර්ධන" සමිතිය මඟින් වර්ෂ 1928 සිට අඛණ්ඩව මේ දක්වා මෙම පෙරහැර මංගල්යය ඉතා උත්කර්ෂවත් ලෙස පවත්වාගෙන එනු ලබයි.
ඈත ඉතිහාසය දෙස විමසා බලන කල පූජ්ය හතරලියැද්දේ සීලරත්න නම් ස්වාමීන්වහන්සේ ගේ අනුශාසනා පරිදි "වල්පොල සංගමය" විසින් කුඩා මල් පෙරහැරකින් ආරම්භ කරන ලද මෙම පෙරහැර අද වන විට ලංකාවේ පවතින පෙරහැර අතර ඉතා සුවිශේෂි මහා සංස්කෘතික මංගල්යයක් ලෙස වර්ෂයක් පාසා වීදි සංචාරය කරනු ලබයි.
පෙරහැර මංගල්යය පැවැත්වීමට පෙර විශේෂ පිංකම් මාලා රැසක් සිදු කිරීම වර්තමානයේ සිදුකරනු ලබයි. සෑම වසරකම පොසොන් පුන් පොහොය දිනට පෙර දින රාත්රියේ අවසන් මහ පෙරහැර වීදි සංචාරය කිරිම සිදු කරේ. අවසන් මහා පෙරහැර ට පෙර දින හතක් මුළුල්ලේ බෝධි පූජා පෙරහැරවල් හයක් සහ ධර්ම දේශනා මාලාවක් පවත්වනු ලබයි. ඒ සඳහා රාගම, වල්පොල, පොල්පිතිමුකලාන, බටුවත්ත, නාරංගොඩපාළුව යනාදි ප්රදේශ තුළ පිහිටි විහාරස්ථාන, පාසල්, දහම් පාසල් සහා අනිකුත් සමිති සමාගම් වල දායකත්වයෙන් මෙම පිංකම් මාලාව හා බෝධි පූජා පෙරහැරවල් පවත්වනු ලබයි.
ශ්රී ලාංකික සංස්කෘතිය හා ප්රෞඩත්වය විදහාපාමින් පෙරහැරක අඩංගු වියයුතු සියලුම අංගයන් ගෙන් අප පෙරහැර සමන්විත වනු ලබයි.පෙරහැරේ මූලික අංගය වශයෙන් ගමන් කරන කසකරුවන්ට පසුපසින් වර්තමාන ශ්රී ලංකාවේ ඉතා ප්රසිද්ධියක් උසුලන "වල්පොල ගිනිකෙළි" නමින් ප්රසිද්ධ ජනාධිපති සම්මානයට පාත්ර වූ ගිනිකෙළි කණ්ඩායම ද ගමන් කරනු ලබයි. මෙම කලාකරුවන් පිරිසද අප පෙරහැර මූලික කොටගෙන බිහිවීම ඉතා ආඩම්බරයෙන් සිහිපත් කර සිටිමු. උඩරට, පහතරට හා සබරගමු නර්තන සම්ප්රදායන්ට ආවේණික සියලුම නර්තන අංගයන්ගෙන් සහ ලංකාවේ විවිධ ප්රදේශයන් ට ආවේණික වූ නර්තන අංගයන් ද අප පෙරහැර තුළ දක්නට ලැබීම ඉතා සුවිශේෂි කරුණකි. පෙරහැර තුළ ගමන්ගන්නා අලි ඇතුන් අතර ධාතු කරඬුව සහිත මංගල හස්තිරාජයා ඉතා විශේෂ ස්ථානයක් ගනි. මේ සදහා ලංකාවේ ඉමහත් ජනාදරයට පාත්රවූ "නැඳුන්ගමුවේ රාජා" හස්තියා වර්ෂ කිහිපයක් මුළුල්ලේ අප පෙරහැර හා සම්බන්ධ වී තිබිම විශේෂ කරුණකි. එමෙන්ම ධාතු කරඬුවට අමතරව අප මහා බෝසතානන් වහන්සේ විසින් වදාළ උතුම් ශ්රී සද්ධර්මය අඩංගු පිරුවානා පොත් වහන්සේ ද මංගල හස්තිරාජයෙකු පිට වැඩමකරවීම සිදු කරනු ලබයි. පෙරහැර අවසානයේ අනුබුදු මිහිදු මහරහතන් වහන්සේගේ රුව රැගත් විශේෂ රථයක් ගමන් කිරිම මෙම පෙරහැර තුළ දක්නට ලැබෙන විශේෂ අවස්ථාවක් ලෙස සඳහන් කළ හැකිය.
තවද අප පෙරහැරේ සුවිශේෂි අංගයක් ලෙස දැකිය හැකි කරුණක් නම් පෙරහැර වෙනුවෙන් ම නිර්මාණය කරන ලද ගීතයයි. හෙල ජන සමාජය හා සිංහල බෞද්ධ සංස්කෘතිය මත පදනම්ව වාර්ෂික පවත්වාගෙන යනු ලබන මෙම පුණ්ය මංගල්යය තවත් චිරාත් කාලයක් පවතීවා යන්න අප සැමගේම ඒකායන පැතුමයි.